DOŚWIADCZENIA POLOWE

REGENERATYWNA UPRAWA RZEPAKU

Klimatycznie inteligentne metody optymalizacji nawożenia azotem w
rzepaku ozimym – kontekst doświadczenia

Regneratywne zarządzanie uprawą rzepaku to w dużej mierze zapewnienie optymalnych warunków wzrostu w ciągu wegetacji tej rośliny oraz stabilności plonowania, bez względu na zmienne w każdym roku warunki pogodowe.

Na tle innych roślin uprawnych rzepak ozimy jest gatunkiem ze znacznym apetytem na azot – do wytworzenia 1 t nasion potrzebuje 50-65 kg azotu. Oznacza to, że przy plonowaniu na poziomie 4-4,5 tony, rzepak ozimy będzie potrzebował 200-270 kg azotu na hektar. Największe zapotrzebowanie na azot w rzepaku ozimym przypada na okres od ruszenia wiosennej wegetacji, poprzez początek wydłużania łodygi do kwitnienia. Jest to bardzo krótki okres (trwający średnio 6-8 tygodni) i w przypadku rzepaku ozimego, który po zimie bardzo szybko wznawia wegetację, zaczyna się już wczesną wiosną. Jest to również okres w którym rośliny pobierają ponad połowę ilości całkowitego azotu.

Klimatycznie inteligentne zarządzanie nawożeniem azotowym w rzepaku ozimym.

Klimatycznie inteligentne zarządzanie nawożeniem azotowym w rzepaku ozimym koncentruje się na poprawie zdrowia gleby i efektywności wykorzystania składników odżywczych. Przyczynia się zarazem do redukcji śladu węglowego upraw i emisji gazów cieplarnianych z gleb uprawnych. Nawożenie azotowe powinno być oparte na analizach gleby i dostosowane do zasobów glebowych, jednocześnie zapewniając roślinom optymalny dostęp do składników pokarmowych w poszczególnych fazach wzrostu. Zarządzanie nawożeniem azotem w rzepaku ozimym powinno uwzględniać zatem zarówno całkowitą ilość dostarczanego roślinie azotu (N) przy zakładanym poziomie plonowania, jak i możliwe inne źródła azotu mineralnego wpływającego na jego zawartość w glebie i dostępność dla roślin.

Lepsze, bardziej efektywne wykorzystanie składników pokarmowych przez rośliny rzepaku ozimego umożliwia utrzymanie plonów lub ich poprawę, nawet przy zastosowaniu mniejszych dawek azotu w porównaniu do konwencjonalnego nawożenia, bazującego jedynie na przybliżonych wymaganiach i szacunkach plonowania rzepaku ozimego w gospodarstwie.

Kluczową kwestią jest również jak najlepszy sposób dostarczenia rzepakowi azotu, dostosowany do kolejnych faz wzrostu roślin i warunków pogodowych.
Rzepak ozimy jest wysiewany późnym latem i zajmuje pole przez całą zimę i wiosnę, co pozwala na stosowanie różnych ciekawych praktyk agrotechnicznych, dostosowanych do potrzeb roślin w różnych fazach wegetacji.

Jak można wdrożyć klimatycznie inteligentne metody optymalizacji nawożenia do upraw rzepaku ozimego?

Badania naukowe wykazują, że współrzędna uprawa rzepaku ozimego z jarymi gatunkami roślin bobowatych (wrażliwymi na mróz) może być skutecznym sposobem dostarczania rzepakowi azotu już od jesieni i wczesnej wiosny.
Praktyka ta nie podlega rygorom meteorologicznym, dzięki czemu zapewnia zasoby azotu tak bardzo potrzebne rzepakowi w okresie wiosennym, zanim prawo zezwoli na stosowanie na polach nawożenia azotowego z wykorzystaniem nawozów mineralnych. Zielone światło na nawożenie mineralne często rozmija się ze wznowieniem wiosennej wegetacji rzepaku ozimego. Dodatkowo skuteczność wiosennego nawożenia mineralnego jest istotnie ograniczana przez coraz częstsze niedobory opadów i wilgoci w glebie w tym okresie.

Rośliny bobowate (motylkowate) słyną z symbiozy z bakteriami brodawkowymi, które umożliwiają roślinom wykorzystywanie do wzrostu azotu atmosferycznego.

Bakterie te przekształcają azot atmosferyczny (N2) w formy przyswajalne dla roślin, które tym sposobem zaopatrywane są w „darmowy azot” z atmosfery. Dzięki tej symbiozie z bakteriami, rośliny bobowate mogą rosnąć i rozwijać się nawet na ubogich w azot glebach, a rozkładane resztki roślin bobowatych stanowią bogate źródło azotu dla kolejnych upraw i organizmów glebowych.

Stosowanie w rzepaku ozimym wsiewki z rośliny bobowatej może być skutecznym elementem strategii nawożenia rzepaku ozimego azotem w warunkach zmieniającego się klimatu i wiosennych susz. Po okresie równoczesnego wzrostu obu gatunków jesienią, zimowe przymrozki powinny zabić wsianą w rzepak ozimy roślinę bobowatą, zapewniając w ten sposób od wczesnej wiosny źródło azotu do mineralizacji, zachodzącej przy udziale organizmów glebowych.

Aby system jednoczesnego wysiewu rośliny bobowatej i rzepaku ozimego był skuteczny, wsiany w rzepak gatunek rośliny bobowatej powinien wiązać znaczną ilość azotu w stosunkowo krótkim okresie wzrostu – od końca sierpnia do jesiennego zakończenia sezonu wegetacyjnego, co w warunkach Polski przypada najczęściej na listopad. Po rozkładzie resztek rośliny bobowatej, azot ten zasili zasoby glebowego azotu mineralnego, który będzie pobierany przez rośliny rzepaku ozimego od wczesnej wiosny.

Współrzędna uprawa rzepaku ozimego z roślinami bobowatymi może być korzystna dla producentów – zapewnia dodatkowe źródło azotu i możliwość redukcji dawek azotu mineralnego, jednocześnie zwiększając wielkość i stabilność plonów niezależnie od warunków pogodowych w okresie wiosennym.

Średnia zawartość azotu w poszczególnych gatunkach wsiewek na wiosnę